miał siniak nad lewym okiem

- nad kimś/czymś [znajdować się] over a. above sb/sth

- nad głównym wejściem over a. above the main entrance

- łuna nad miastem a glow over the city

- 1500 metrów nad poziomem morza 1,500 metres above sea level

- miał siniak nad lewym okiem he had a bruise over a. above his left eye

- mieszkali nad sklepem they lived over a. above the shop

- rano nad miastem przeszła burza a storm broke over the city in the morning

- tumany kurzu unosiły się nad drogą clouds of dust rose over the road

- piłka przeleciała wysoko nad poprzeczką the ball went high over the bar

- pochylić się nad kimś/czymś to lean a. bend over sb/sth

- pochyliła się nad kołyską she leaned a. bent over the cot

- pochylali się nad mapą they were bending over a map

- nad coś [kierować się] over a. above sth

- balon wzbił się nad chmury the balloon soared up above the clouds

- myśliwce nadleciały nad miasto fighter planes flew over the city

- Wiedeń leży nad Dunajem Vienna lies on the Danube

- kupili dom nad jeziorem they bought a house on a. by a lake

- opalali się nad rzeką they were sunbathing by the river

- spacer nad brzegiem rzeki/Sekwany a walk along a. by the riverside/along the Seine

- nad coś [kierować się] to sth

- pojechać nad morze to go to the seaside

- pójść na spacer nad jezioro to take a walk to the lake

- wycieczka nad Wigry a trip to Lake Wigry

- być a. stać nad kimś to be over sb

- nad sobą miał dyrektora finansowego above him he had the financial director

- kontrola nad czymś control over a. of sth

- mieć nadzór nad czymś to supervise sth, to have control over sth

- sprawować władzę nad czymś to exercise authority a. power over sth

- przewaga nad kimś/czymś superiority a. the advantage over sb/sth

- opieka nad ludźmi w podeszłym wieku care of the elderly

- dyskusja nad budżetem discussion on a. about the budget

- dyskutowali nad projektem uchwały they were discussing the (draft) bill

- praca nad czymś work on a. at sth

- pracować nad planami budynku to work on the design of a building

- rozmyślać nad czymś to ponder on a. over sth

- medytować nad czymś to meditate on a. upon sth

- siedzieć nad książką to pore over a book

- ślęczeć nad lekcjami to slog away at one’s homework pot.

- ich zachwyt nad jego obrazami their delight over his paintings

- użalić się nad kimś to feel sorry for sb, to pity sb

- użalać się nad sobą a. nad własnym losem to feel sorry for oneself pot., pejor.; to bemoan one’s lot książk., żart.

- znęcać się nad kimś to torment sb

- zlituj się nade mną/nad nim have mercy on me/him

- nad ranem/wieczorem (just) before dawn a. daybreak/dusk a. nightfall

- nic straszniejszego nad wojnę nothing more terrible than war

- cóż piękniejszego nad miłość what can be more beautiful than love?

- kochać kogoś nad życie to love sb more than life itself

- nad wszystkie rozrywki uwielbiał kino of all pastimes he adored the cinema more than anything else

- praca nad siły superhuman work

- poeta nad poetami a towering poet

- przebój nad przeboje an all-time hit

- skandal nad skandale a scandal to end all scandals

- łotr nad łotrami an arch-villain; a consummate villain książk.

- nade wszystko above all (else), more than anything (else)

- nade wszystko cenił spokój he valued peace and quiet more than anything a. above all else

- była sławna, bogata, a nade wszystko urodziwa she was famous, rich, and, above all, good-looking

- nadczułość hypersensitivity

* * *

* * *

+ Ins.

1. (= powyżej, ponad) above, over; nad głową (= w górze) overhead.

2. (= na brzegu l. krawędzi, blisko) nad (samą) granicą at the (very) border, near the border; nad grobem at the graveside; przen. (= blisko śmierci) at death's door, with one foot in the grave; nad morzem at the seaside, on the sea; nad rzeką/jeziorem on the river/lake; Waszyngton leży nad Potomakiem Washington lies l. is located on the Potomac River; nad przepaścią t. przen. on the edge of a precipice; nad ranem in the early morning.

3. (przedmiot uwagi l. kontroli) litować się nad kimś feel pity for sb; (= okazywać komuś miłosierdzie) have l. take pity on sb; mieć przewagę nad kimś have the advantage on l. over sb, have the upper hand over sb; opieka nad dziećmi child care; pastwić się nad kimś torment sb; płakać nad czymś cry over sth; rozpaczać nad kimś/czymś lament for sb/sth; sprawować władzę nad kimś/czymś rule sb/sth; form. have/hold dominion over sb/sth; stracić panowanie nad sobą lose one's temper; pot. blow one's top, blow a gasket, hit the ceiling.

4. (temat rozważań l. dyskusji) debata nad ustawą/wnioskiem debate on a bill/motion; zastanawiać się nad czymś consider sth, pause over sth.

5. (cel badań l. wysiłków) pracować nad czymś work on sth.

6. lit. (podkreślenie wyjątkowości; często z archaiczną formą narzędnika) mistrz nad mistrzami l. nad mistrze master of l. over masters; Pieśń nad Pieśniami Bibl. the Song of Songs.

+ Acc.

1. ( cel w przestrzeni) over, above; nad głowę above one's head; (= w górę) up; nad miasto over the town l. city.

2. (= na brzeg) nad jezioro/morze/rzekę to the lake/sea/river.

3. lit. ( porównanie lub wybór) than, above; cenić coś nad życie value sth above life; cóż jest (lepszego) nad wino? what (is) better than wine?; nade wszystko above all.